MAKINA Grisham nuk ndalet kurrë. Ai tashmë është duke shkruar me nxitim hitin e tij të radhës. Dhe ngadalëson shpejtësinë, një pasdite, në shtëpinë e tij në Virxhinia. Për të folur për pengje, jetën pas trëndafilave dhe padrejtësitë që nuk i duron dot, siç bëjnë shumë.
Në një intervistë të vitit 2009 ju thatë se, ndonëse jua kishin sugjeruar, nuk do të kishit shkruar kthimin e “Partnerit”, ose personazhit tuaj Mitch McDeere. Çfarë ju bëri të ndryshoni mendje?
“Gjetja e historisë së duhur. Mitch ishte fshehur për një kohë të gjatë, edhe brenda meje, pastaj u rishfaq në një intrigë ndërkombëtare. Ishte një mundësi për të studiuar një ligj që nuk e njihja. Dhe për ta bërë atë të udhëtojë kudo”.
Ndërsa po shkruanit Partnerin, mendoj se shihnit fytyrën e Mitch në mendjen tuaj. A shihnit në mendjen tuaj Tom Cruise ndërsa po shkruanit The Exchange?
“Është e pashmangshme. E pashë sërish në Top Gun: Maverick dhe është një i përjetshëm, mund të tregojë në çdo moshë. Dhe ai mund të jetë edhe borgjez, me një shtëpi të bukur dhe dy fëmijë”.
Në fakt, në momentin vendimtar, bashkëshortja e tij, Abby, rrëmben shfaqjen. A donit një personazh rozë në romanet tuaja?
“Gruaja ime më ka akuzuar gjithmonë se nuk i kam lënë hapësirë personazheve femra apo se i kam bërë plotësisht pasive. Dhe ajo kishte të drejtë. Doja të vërtetoja të kundërtën dhe nuk është aspak e lehtë të vihesh në vendin e një gruaje”.
Ka terroristë në histori, por ne nuk i shohim ata në veprim, dhe kur bashkëpunëtorët e tyre shfaqen, ata janë burra të rafinuar dhe të sjellshëm, gra të sjellshme dhe empatike. Pse kjo zgjedhje?
“Unë tregova krimet e tyre, vrasjet çnjerëzore: ato flasin në emër të autorëve të tyre, i përshkruajnë më mirë se sa po t’i kisha treguar unë.”
Nuk e di nëse bini dakord, por besoj se pasi shkrimtari ka depozituar romanin e tij, atëherë secili lexues lexon një tjetër, me qendër dhe kuptim të ndryshëm. Ngaqë e lexova vetë, libri juaj i fundit “Shkëmbimi” e ka zemrën në një dilemë morale: sa larg je gati të shkosh për të shpëtuar jetën e një tjetri?
“Kështu është. Në fakt, zgjedhja personale e Mitch-it, ndryshe nga ajo e anëtarëve të tjerë të familjes, ishte të gjente guximin, aftësinë dhe gatishmërinë për të bërë sakrificat e nevojshme për të bërë gjithçka që ishte e mundur. Mendoj se do të isha i aftë për këtë. Ndoshta një koleg, si në rastin e Mitch? Shpresoj gjithësesi. Eshtë e qartë, përgjigja mund të gjendet vetëm në realitet, aty mund ta njohim njëri-tjetrin”.
Po shtetet? Ata vendosin fillimisht, ata duhet të miratojnë ligje për t’u ndjekur në rast se një nga qytetarët e tyre është në rrezik. Të negociohet apo jo për të liruar një peng?
“Shtete të ndryshme i kanë dhënë vetes rregulla të ndryshme. Edhe në këtë rast, realiteti dominon. Dhe realiteti është një zonë gri. Ekziston një qëndrim zyrtar që përjashton negociatat për të parandaluar përsëritjen e rasteve të rrëmbimit. Dhe pastaj ka prapakuinta. Dhe aty kërkohen zgjidhje që më pas nuk pranohen se kanë ndodhur. Por është e nevojshme të bëhet. Për të shmangur problemin të gjithë duhet të qëndrojnë brenda kufijve të tyre”.
Po sikur pengmarrja të ndodhë ashtu siç ndodhi më 7 tetor, nga Hamasi?
“Kjo është një histori tjetër, ka ndodhur tashmë, por kurrë në një mënyrë kaq të bujshme. Në të kaluarën ka pasur rrëmbime për të arritur shkëmbimin e të burgosurve. Ata kishin të bënin me luftëtarët. Këtu nuk kërkoheshin para apo shpërblime. Ishte një akt lufte. Ata donin të vdekur, shumë të vdekur, për të dënuar reagimin e Izraelit”.
Na presin vite të tmerrshme?
“Po, dhe ne nuk jemi gati. Madje ekziston mundësia që Amerika t’i adresojë ato duke rizgjedhur Donald Trumpin”.
Suksesi juaj ka vazhduar prej tridhjetë vjetësh. A e prisnit që do të shkonte kështu kur, në moshën trembëdhjetë vjeç, ujisnit trëndafila në një çerdhe?
“Ah, puna ime e parë, një dollar në orë, e mërzitshme si dreqi. Por jeta më befasoi. Nuk kam ëndërruar të shkruaj, por të bëhem sportist profesionist. Nuk eci. Kam humbur dy vite universitet para se të merrja rrugën e drejtësisë. U bëra avokat dhe më pëlqeu shumë, më pëlqente të isha në sallën e gjyqit, të debatoja, të përgatitja debatin. Të shkruarit ishte hobi im sekret. Provova me librin e parë, “Një kohë për të vrarë”, dhe nuk funksionoi. Thashë me vete: edhe një dhe nëse nuk funksionon, do të heq dorë. Ishte “Partneri”. Gjithçka ndryshoi brenda një nate”.
Më pas ribotuat të parin dhe ishte një triumf. A e kishte gabim juria?
“Ai doli pothuajse në mënyrë klandestine, mund të ndodhë”.
A keni shkruar libra të këqij?
“Po. Një, njëzet e pesë vjet më parë. E bëra gruan ta lexonte dhe ajo tha: nuk është shumë i mirë. I dërgova një përmbledhje agjentit tim, ai u përgjigj: harroje. Unë iu binda.”
A keni bërë kompromise? A keni shtuar ndonjëherë “tre skena seksi dhe një fund të lumtur”?
“Ma kërkoi një producent filmi, kur gabova dhe i dhashë të lexonte “Apelin” ndërsa isha duke e shkruar. Nuk e bëra”.
Le të themi se nuk ishte libri juaj i njëqindtë, por i dyti, ai “që o të ngre, o të zhyt”. A do të kishit pranuar?
“Sinqerisht… do të isha tunduar.”
Edhe fundi i lumtur? Ju thoni se nuk filloni kurrë një histori nëse nuk e dini se si do të përfundojë …
“Po. Nuk dua të humbas gjatë rrugës. Të arrij në faqen dyqind, duke mos ditur si të vazhdoj dhe duke hedhur gjithçka tutje. Unë kam nevojë për një goditje dhe një fund të paparashikueshëm, që para se të filloj.”
Dhe ku është bukuria, nëse dini tashmë gjithçka?
“Kur bashkon pjesët e historisë, i mban nën kontroll. Nuk mund të shkruaj ndryshe”.
A jetoni në të njëjtën mënyrë?
“Nuk eshte e mundur. Nuk mund të kontrollosh gjithçka. Shëndeti, deri në një pikë të caktuar. Shtëpia, paratë, po. Fëmijë, jo. Në fund të fundit, nuk ka kuptim të provosh. Siç thoshte John Lennon, “Jeta është ajo që të ndodh kur bën plane të tjera.”
Siç e pyeste Kurt Cobain Nirvanën një natë para se t’i jepte fund: A po argëtoheni ende?
“Po. Unë jam me fat. Privilegji im është të ngrihem në shtatë, të bëj kafe, të rri vetëm, në heshtje, i shkëputur nga gjithçka dhe të shkruaj për tre ose katër orë”.
Nuk do ta ndryshonit jetën tuaj, por a ju ka ndryshuar juve jeta?
“Siç i ndodh kujtdo. Kur je njëzet e pesë vjeç, mendon se di gjithçka. Kur mbush pesëdhjetë e di se di pak dhe mbi të gjitha e ke kuptuar se të jetosh, do të thotë të mësosh.”
Çfarë keni mësuar?
“Jam rritur në jug, me edukim baptist. “Sy për sy e dhëmbë për dhëmbë” ishte zgjidhja e vetme. Duke u bërë jurist e kuptova që nuk ishte kështu, se nëse vrasja është e gabuar, është gabim edhe kur e bën shteti. Shumica tolerojnë padrejtësitë, tolerojnë abuzimin e policisë, dënimin me vdekje, sepse ata zgjedhin policinë dhe shtetin në vend të viktimave të abuzimit dhe dënimit me vdekje. Vendi është i ndarë, por po mësohet, ekzekutimet po bëhen gjithnjë e më pak dhe një ditë do të marrin fund. Duhet angazhim. Tani po luftoj me sindromën e foshnjës së tronditur. Shkenca e hedhurinave për vite me radhë ka vendosur përgjegjësinë për vdekjen e fëmijëve të vegjël mbi të afërmit ose kujdestaret e fëmijëve, që i shkundnin sepse qanin. Tragjeditë janë shndërruar në krime të bazuara në supozime të paprovuara. Ne po bëjmë apele, po përpiqemi të ndryshojmë ligjet, rast pas rasti, shtet pas shteti. Beteja kundër padrejtësisë është e gjatë, por mund të fitohet”.
A mund të ndryshohet ndonjë ndërgjegje duke shkruar?
“Nëse mbërrin tek shumë njerëz, ke pak ndikim. Nuk e di se çfarë ndikimi pata, por e di se u përpoqa”. (il venerdi – bota.al)