Lajmi për vendosjen e kreut të BIA-s, Aleksandar Vulin, në listën e sanksioneve të SHBA-së për shkak të marrëdhënieve me Rusinë dhe dyshimit për përfshirje në tregti armësh, krim dhe korrupsion, shkakton probleme serioze për presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq, pasi ai nuk mund të fshehë ose të mbulojë lehtësisht me diçka tjetër. Mirëpo, presidenti serb vendosi të tërheqë vëmendjen e publikut për historinë e listës së boteve progresive (robotëve të internetit) duke reklamuar në Instagram.
Riparimi i dëmeve filloi herët në mëngjes me deklarata të tilla si “as amerikanët, as rusët dhe as askush tjetër nuk do ta udhëheqin politikën e tij”.
“Politika që unë drejtoj duhet të jetë e mirë për Serbinë dhe popullin serb”, tha ai kur u pyet nëse miku i tij Vulin do të mbetet në pozitën e kreut të agjencisë së sigurisë.
Në sistemet demokratike, kjo pyetje ndoshta as që do të ngrihej si çwshtje, por në Serbi debatohet gjerësisht.
Millosh Beshiq, profesor ordinar i FPN-së në Universitetin e Beogradit, vlerëson për Danas se nuk do të ketë zëvendësim të Vulin-it, se nuk do të ketë zëvendësim të Gashiqit apo të dikujt tjetër.
– Arsyeja është e thjeshtë dhe tipike për sistemet me parti dominuese. Gjegjësisht, baza e fuqisë së partive dominuese është perceptimi i forcës së tyre. Nëse dikush do të zëvendësohej për shkak të presionit të brendshëm dhe/ose të jashtëm, kjo do të ishte shenjë dobësie dhe kështu cenohet perceptimi i lartpërmendur i plotfuqishmërisë dhe forcës së palës dominuese – shpjegon ai.
Dhe pyetjes se rrezikon edhe një konflikt me SHBA-në dhe Perëndimin, ai i përgjigjet se konflikti me Perëndimin mund të “hekuroset”, por humbja e perceptimit të forcës dhe pafuqisë jo.
Dragan Popoviq, drejtor i Qendrës për Politikë Praktike, beson se ndryshimi varet nga forca e presionit amerikan.
– Por përvoja e kaluar na tregon se Vuçiq nuk heq dorë lehtë nga njerëzit e tij. Ky është parimi me të cilin funksionojnë organizatat mafioze dhe ku çdo refuzim i njerëzve u dërgon mesazh të tjerëve se as pozicioni i tyre nuk është i sigurt. Edhe nëse duhet të zëvendësojë Vulinin për shkak të presionit të fortë, ai do ta bëjë në atë mënyrë që të dy të bëhen viktima të një fuqie të madhe dhe të një lloj konspiracioni antiserb – shpjegon ai.
I pyetur se si matet forca e presionit amerikan dhe si mund të shihet fuqia e presionit amerikan dhe pse kjo po ndodh tani, ai përgjigjet se nuk e di pse tani, por se rrethanat ndoshta kanë përkuar tani që Vulin është nën dyshimi për krim, por edhe se ai tashmë është mbështetur hapur disa herë Putinin dhe ka shkuar në Rusi.
– Dhe ne do të mund ta masim presionin vetëm me rezultate, sepse shumica e aktiviteteve ndoshta zhvillohen me dyer të mbyllura – thotë Popoviq.
Ndërsa analisti politik Dragomir Angjelkoviq thotë se segmenti gjeopolitik i akuzave amerikane ndaj Vulinit nuk duhet kuptuar si diçka relevante.
– Çështja jonë është se si i ndërtojmë marrëdhëniet me Rusinë. Në fund të fundit, ai vend nuk na sulmoi ne, por NATO-n e udhëhequr nga SHBA. Ndryshe janë gjërat me akuzat për përfshirje në trafik droge dhe armësh. Nuk po hyj nëse janë të saktë në rastin konkret apo jo, por Serbia është e obliguar që të kërkojë dëshmi nga Uashingtoni në këtë drejtim, që të shohim se për çfarë bëhet fjalë. Nëse rezulton se janë të bazuara, organet shtetërore janë të detyruara të veprojnë në përputhje me ligjin, pavarësisht se kush është. Me atë rast sigurisht që nënkuptohet edhe zëvendësimi i drejtorit aktual të BIA-s, dhe për fillimin e gjithë procesit – beson ai.
Megjithatë ai shprehet se të gjithë e dinw nw Serbi shumë mirë që këto janë përralla.
– Nisur nga sistemi ynë, nuk është realiste që qeveria të kërkojë ndonjë provë dhe më pas, nëse del se ekziston, të veprojë në përputhje me të. Sepse nuk bëhet fjalë kryesisht për Vulin. Ai është vetëm një hallkë në zinxhirin e Vuçiqit. Përgjegjësia për gjithçka që e rëndon vendin tonë, që nga Jovanjica, përmes lidhjeve me Belivuk, e deri te një sërë aferash të tjera, lidhet me atë që është krijuesi i sistemit tonë të çuditshëm. Kjo nuk e amniston Vulinin, por e mbron atë. Vuçiq sigurisht që nuk do t’i nisë proceset që përfundimisht të çojnë tek ai – shpjegon Angjelkoviq.
Siç përfundon ai, Vuçiq do të reagojë ndaj sanksioneve dhe akuzave amerikane në mënyrë indirekte dhe jo të drejtpërdrejtë, politikisht dhe përmes mediave dhe është i sigurt se nuk do të nisin procedurat e duhura ligjore.
E ndërsa të enjten pritet një qëndrim pak më specifik i Vuçiqit, jozyrtarisht në skenën politike dhe nga ata të afërt me partinë në pushtet, thuhet se Vuçiq ka marrë vendim për ta zëvendësuar Vulinin, por se është në pritje të momentit të duhur, pak muaj para zgjedhjeve apo gjatë formimit të qeverisë së re. Siç shtojnë ata, nëse ende nuk ka zgjidhje, ka mundësi që të pajtohet me Vulinin që të japë dorëheqjen vetë dhe kështu të marrë mbi vete jehonën e keqe të një vendimi të tillë mes simpatizantëve të Vuçiqit. Vuçiq nuk do t’i nënshtrohet presionit dhe akti i Vulin do të glorifikohet në mediat pranë qeverisë.
Kjo shpjegohet me faktin se teknologjia qeverisëse e Vuçiqit është se elektorati i tij nuk duhet të shohë asgjë si dobësi dhe dorëzim nën presionin e askujt, përfshirë Amerikën, sepse ai vazhdimisht ndërton imazhin e një lideri të fortë patriot.