Grupi militant palestinez Hamas filloi një sulm të paprecedentë ndaj Izraelit më 7 tetor, duke vrarë qindra njerëz dhe duke marrë dhjetëra pengje.
Çka është Hamasi?
Hamasi është një grup militant palestinez që sundon Rripin e Gazës. Emri i saj është një akronim për Harakat al-Muqawama al-Islamiya, ose “Lëvizja e Rezistencës Islame” dhe “zell” do të thotë në gjuhën arabe.
Grupi është betuar për shkatërrimin e shtetit izraelit dhe dëshiron ta zëvendësojë atë me një shtet islamik.
Hamasi ka zhvilluar disa luftëra me Izraelin që kur mori pushtetin në Gaza në vitin 2007, raporton bbc.
Ajo ka shkrepur – ose ka lejuar grupe të tjera militante të gjuajnë – mijëra raketa në drejtim të Izraelit dhe ka kryer sulme të tjera vdekjeprurëse.
Izraeli ka bombarduar vazhdimisht Hamasin me sulme ajrore dhe ka dërguar trupa në Gaza gjatë dy prej luftërave.
Së bashku me Egjiptin, ajo ka bllokuar Rripin e Gazës që nga viti 2007 për ato që i përshkruan si arsye sigurie.
Hamasi – ose në disa raste krahu ushtarak, Brigadat Izzedine al-Qassam – është cilësuar një grup terrorist nga Izraeli, Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian dhe Britania e Madhe, si dhe fuqi të tjera.
Irani e mbështet grupin, duke i ofruar fonde, armë dhe trajnime ushtarake.
Çka është Rripi i Gazës dhe pse është i rëndësishëm?
Rripi i Gazës është një territor 41 kilometra i gjatë dhe 10 km i gjerë, i vendosur midis Izraelit, Egjiptit dhe Detit Mesdhe.
Fillimisht i pushtuar nga Egjipti, Gaza u pushtua nga Izraeli gjatë luftës së Lindjes së Mesme të vitit 1967 së bashku me Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor. Izraeli tërhoqi trupat dhe rreth 7000 kolonë nga zona në vitin 2005.
Aktualisht është shtëpia e rreth 2.3 milionë njerëzve dhe ka një nga popullsitë më të dendura në botë, transmeton Telegrafi.
Izraeli kontrollon hapësirën ajrore mbi Gazën dhe vijën e saj bregdetare si dhe lëvizjen e njerëzve e mallrave nëpër pikat kufitare.
Në mënyrë të ngjashme, Egjipti kontrollon se kush hyn dhe del përmes kufirit me Gazën.
Rreth 80 për qind e popullsisë së Gazës varet nga ndihma ndërkombëtare, sipas OKB-së, dhe rreth një milion njerëz mbështeten në ndihmën e përditshme ushqimore.
Pas sulmit të paprecedentë të Hamasit, Izraeli njoftoi një “rrethim” të Gazës – duke ndërprerë furnizimet me energji elektrike, karburant, ushqim, mallra dhe ujë.
Energjia elektrike është ndërprerë në Gaza, pasi një stacioni i saj i energjisë mbeti pa karburant. Pa energji elektrike, sistemet e ujit dhe kanalizimeve të Gazës pritet të mbyllen gjithashtu.
Njerëzit në Gaza do të duhet të mbështeten te gjeneratorët për energji elektrike – nëse kanë karburant për t’i përdorur ato.
Çka është Palestina?
Bregu Perëndimor dhe Gaza, të cilat njihen si territoret palestineze, si dhe Jerusalemi Lindor dhe Izraeli, të gjithë ishin pjesë e një toke të njohur si Palestinë nga koha romake deri në mesin e shekullit të XX-të.
Këto ishin gjithashtu tokat e mbretërive hebraike në Bibël dhe shihen nga shumë hebrenj si atdheu i tyre i lashtë.
Izraeli u shpall shtet në vitin 1948, megjithëse toka ende quhet Palestinë nga ata që nuk e njohin të drejtën e Izraelit për të ekzistuar.
Palestinezët përdorin gjithashtu emrin Palestinë si një term ombrellë për Bregun Perëndimor, Gazën dhe Jerusalemin Lindor.
Pse Hamasi nisi sulmin e fundit?
Megjithëse sulmi nga militantët më 7 tetor ishte i papritur, ai erdhi në një kohë të tensioneve në rritje në mes të izraelitëve dhe palestinezëve.
Ky vit ka qenë më vdekjeprurësi i regjistruar për palestinezët që jetojnë në Bregun Perëndimor të pushtuar nga Izraeli, gjë që mund ta kishte motivuar Hamasin të godiste Izraelin me një sulm spektakolar.
Hamasi gjithashtu mund të ketë kërkuar një fitore të rëndësishme propagandistike kundër Izraelit për të rritur popullaritetin në mesin e palestinezëve të zakonshëm.
Fakti që ka zënë robër kaq shumë pengje izraelitë mendohet se është krijuar për t’i bërë presion Izraelit që të lirojë disa nga 4500 palestinezët e mbajtur në burgjet izraelite – një çështje shumë emocionuese për të gjithë palestinezët.
Ka gjithashtu spekulime se sulmi ishte i orkestruar nga Irani – armiku kryesor i Izraelit – megjithëse Udhëheqësi Suprem i Iranit ka mohuar përfshirjen e vendit të tij.
Irani dhe Hamasi gjithashtu kundërshtojnë me vendosmëri perspektivën në rritje të një marrëveshjeje historike paqeje midis Izraelit dhe Arabisë Saudite.
Kjo mund të pengohet nëse përgjigja ushtarake e Izraelit ndaj sulmeve të Hamasit provokon zemërim të gjerë në botën arabe.
Si krahasohet kjo me sulmet e mëparshme të Hamasit?
Redaktori ndërkombëtar i BBC-së, Jeremy Bowen, thotë se ky është operacioni më ambicioz që Hamasi ka nisur ndonjëherë nga Gaza dhe sulmi më serioz ndërkufitar me të cilin është përballur Izraeli në më shumë se një brez.
Militantët thyen në shumë vende gardhin që ndan Gazën nga Izraeli.
Detajet e një masakre në një komunitet izraelit, kibbutz Kfar Aza, janë shfaqur – me një gjeneral izraelit që flet për foshnjat e vrarë. Ushtarët izraelitë i thanë Jeremy Bowen se disa prej të vdekurve u ishte prerë koka.
Që nga fillimi i sulmit të fundit, numri i të vdekurve në Izrael ka arritur në 1300 – ndërsa më shumë se 1900 njerëz janë vrarë nga sulmet ajrore izraelite në Gaza.
Pse nuk ishte parashikuar sulmi nga inteligjenca izraelite?
Duke pasur parasysh burimet e kombinuara të Shin Bet, shërbimeve izraelite të sigurisë së brendshme, agjencisë së saj të jashtme të spiunazhit Mossad dhe të gjitha aseteve të Forcave Mbrojtëse të Izraelit, korrespondenti i sigurisë i BBC-së, Frank Gardner thotë se është befasuese që askush nuk e pa këtë ose nuk arriti të vepronte nëse do të kishin një paralajmërim.
Izraeli ka padyshim shërbimet më të gjera dhe më të mirë-financuara të inteligjencës në Lindjen e Mesme, me informatorë dhe agjentë brenda grupeve militante palestineze, si dhe në Liban, Siri dhe gjetkë.
Gardhi kufitar midis Gazës dhe Izraelit ka kamera, sensorë të lëvizjes në tokë dhe patrulla të rregullta të ushtrisë.
Gardhi me tela me gjemba supozohet të ketë qenë një “pengesë e zgjuar” për të parandaluar pikërisht llojin e infiltrimit që ka ndodhur në këtë sulm.
Por, militantët e Hamasit thjesht kaluan nëpër të, hapën vrima në tela ose hynë në Izrael nga deti dhe përmes ajrit me paragllajdë.
Si përfshihet SHBA-ja?
Amerika është aleati më i afërt i Izraelit dhe administratat e njëpasnjëshme kanë deklaruar angazhimin “të hekurt” të SHBA-së për sigurinë e Izraelit.
Në vazhdën e sulmit të Hamasit, SHBA njoftoi se po lëvizte një aeroplanmbajtëse, anije dhe aeroplanë në Mesdheun lindor dhe se do t’i jepte gjithashtu Izraelit pajisje dhe municione shtesë.
Si dhe një shfaqje mbështetjeje ndaj Izraelit, masa mund të jetë një paralajmërim për grupin e fuqishëm militant libanez, Hezbollah – një armik i Izraelit dhe mbështetës i Hamasit – që të mos sulmojë Izraelin
Të paktën 27 qytetarë amerikanë – së bashku me viktima nga rreth 20 vende, duke përjashtuar Izraelin – janë vrarë në sulmin e Hamasit. Një numër i qytetarëve amerikanë janë gjithashtu në mesin e dhjetëra personave që mbahen peng nga Hamasi në Gaza.
Çfarë ndodhi në vitin 1973 dhe pse njerëzit po e krahasojnë atë me sulmin e fundit të Hamasit?
Disa po e krahasojnë sulmin e Hamasit me atë që izraelitët i referohen si Lufta e Yom Kipurit e vitit 1973. Pothuajse saktësisht 50 vjet më parë, Izraeli u kap në një sulm të befasishëm nga Egjipti dhe Siria në ditën e shenjtë hebraike të Yom Kipurit.
Forcat arabe bënë përparime të konsiderueshme përpara se ato të Izraelit të ishin në gjendje t’i zmbrapsnin.
Në luftë, 2656 ushtarë izraelitë u vranë dhe mijëra të tjerë u plagosën. Nga ana arabe, rreth 18 mijë u vranë dhe dhjetëra mijëra u plagosën.
Fakti që Izraeli u kap i pakujdesshëm dhe pësoi kaq shumë viktima, la një ndikim të thellë në psikikën e izraelitëve dhe fokusi i mëvonshëm në gatishmërinë ushtarake i bindi ata se një ngjarje e tillë nuk mund të përsëritej.
Si mund të përgjigjen Izraeli dhe bota arabe?
Komandanti ushtarak i Hamasit, Mohammed Deif u ka bërë thirrje palestinezëve dhe arabëve të tjerë që t’i bashkohen operacionit të militantëve për ta “fshirë pushtuesin [Izraelin]”.
Nuk është e qartë nëse palestinezët në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe Jerusalemin Lindor apo gjetkë në rajon do ta dëgjojnë thirrjen e tij, sipas korrespondentit të BBC-së në Jerusalem, Yolande Knell.
Izraeli padyshim sheh potencialin për një luftë që mund të hapet në fronte të shumta.
Një skenar i rastit më të keq do të shihte përfshirjen e lëvizjes Hezbollah të Libanit.
Që nga sulmi, grupi militant i mbështetur nga Irani ka lëshuar një numër raketash dhe predhash në veri të Izraelit.
Forcat izraelite janë përgjigjur duke sulmuar pozicionet e Hezbollahut dhe infrastrukturën tjetër.
Ushtria izraelite ka urdhëruar një përforcim masiv të trupave dhe pritet të nisë së shpejti një ofensivë tokësore në Rripin e Gazës.
Ai thotë se 300 mijë personel, përfshirë rezervistët e mobilizuar së fundmi, janë afër kufirit të Gazës “të gatshëm për të ekzekutuar misionin që na është dhënë”.