Shkruan: Vudi Xhymshiti
Si një goditje të jashtëzakonshme ndaj parimeve të drejtësisë dhe llogaridhënies, Gjykata Kushtetuese e Kosovës vendosi kundër ligjit që themelon Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Paarsyetueshme. Ky ligj, ishte i menduar të rregullonte procedurat për verifikimin dhe konfiskimin e pasurisë së fituar në mënyrë të paligjshme. Anulimi i tij shënon një rreshtim të Gjykatës Kushtetuese me krimin e organizuar dhe atyre që parapëlqejnë të përfitojnë në kurrizin tonë në mënyrë të paligjshme, një hap prapa në luftën e vendit kundër korrupsionit sistemor.
Me pesë vota për, kurse katër kundër, gjykata anuloi këtë ligj.
Partia Demokratike e Kosovës (PDK), kishte kundërshtuar ligjin 16 muaj më parë, duke i kundërshtuar posaçërisht dispozitat për statusin e byrosë. PDK, parti me një histori të gjatë të drejtimit të vendit dhe një reputacion të njohur për mundësimin dhe përfshirjen në korrupsion e plaçkitje sistemore të buxhetit publik, e dërgoi ligjin për shqyrtim kushtetues, me sa duket për të penguar reformat gjyqësore. Ky manovrim i maskuar me shqetësime kushtetuese tani, duket se arriti sukses me shpalljen e pesë neneve të ligjit si kundërkushtetuese nga ana e gjykatës. Por a janë vërtetë të tilla?
Nuk është rastësi që PDK, një numër figurash të së cilës arritën një pasuri të jashtëzakonshme gjatë mandatit të kësaj partie, përpiqet të pengojë masat e menduara për të frenuar praktikat e këtilla. Për dy dekada, elita politike e Kosovës u pasurua në kurriz të publikut, duke shfrytëzuar pozitat e tyre për të plaçkitur fondet publike, pa u ndëshkuar. Vendimi i gjykatës në fakt u siguron interesave të ngulitura një mburojë kundër llogaridhënies, duke betonizuar një cikël të korrupsionit që ka bllokuar zhvillimin dhe përparimin e Kosovë.
Vendimi i Gjykatës Kushtetuese shkaktoi me të drejtë zemërim ndër ata që janë të përkushtuar ndaj drejtësisë dhe transparencës. Albulena Haxhiu, ministrja e Drejtësisë, dënoi veprimin e PDK për të dërguar ligjin në Gjykatën Kushtetuese, duke e akuzuar për pengim të reformave gjyqësore të rëndësishme. Ligji, i miratuar në shkurt të vitit 2023, me mbështetjen e Lidhjes Demokratike të Kosovës, kishte për qëllim të krijonte një kornizë ligjore për sekuestrimin e pasurisë së fituar përmes praktikave korruptive, një masë shumë e nevojshme në një vend të pllakosur nga korrupsioni dhe plaçkitja sistemore.
Fakti që katër anëtarë të Gjykatës Kushtetuese votuan kundër kësaj ankese të PDK, paraqet një dëshmi për vlefshmërinë e ligjit dhe nevojën për zbatimin e tij. Megjithatë, vendimi i shumicës për t’u rreshtuar me krimin e organizuar nënvizon një bashkëveprim shqetësues me forcat e korrupsionit. Ky vendim përfaqëson më shumë sesa një pengesë ligjore, paraqet një tradhti të thellë ndaj popullit të Kosovës, i cili prej kohësh kërkon llogaridhënie nga drejtuesit e tyre.
Kushdo që feston këtë vendim si një fitore është bashkëfajtor në vazhdimin e plaçkitjes së Kosovës. Ata nuk po i gëzohen thjesht një teknike ligjore, ata po kënaqen me mundësinë që ky vendim ua jep për t’i shpëtuar drejtësisë. Ky vendim u jep zemër atyre që plaçkisin burimet publike, duke sinjalizuar se fitimet e tyre të paligjshme janë të sigurta nga verifikimi, madje duke i inkurajuar që të vazhdojnë me plaçkitjen.
Kosova meriton më shumë se një gjyqësor që dorëzohet ndaj trysnive politike, krimit të organizuar, plaçkitës dhe që minon sundimin e ligjit dhe vlerat demokratike. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese nuk është thjesht një gabim ligjor, është një dështim moral që do të ushtojë me vite të tëra. Komuniteti ndërkombëtar dhe qytetarët e Kosovës duhet t’i konsiderojnë përgjegjëse gjykatën dhe PDK për këtë akt të rëndë kundër drejtësisë. Qytetarët duhet të dalin në rrugë për ta çrrënjosur krimin e organizuar dhe korrupsionin.
Lufta kundër korrupsionit në Kosovë është larg përfundimit, por ky vendim është një kujtesë e qartë për pengesat që ndodhen përpara. Është një thirrje për veprim për të gjithë ata që besojnë në sundimin e ligjit për të dyfishuar përpjekjet e tyre dhe për t’u siguruar që ata që kanë tradhtuar besimin publik, të japin përgjegjësi. Populli i Kosovës meriton një gjyqësor që mbron të drejtat e tyre, jo një që mbron të korruptuarit dhe plaçkitësit e organizuar.
Gjykata Kushtetuese e Kosovës: mbrojtëse e korrupsionit, tradhtuese e republikës
Më 26 qershor 2024, Gjykata Kushtetuese e Kosovës i dha një goditje të rëndë integritetit të Republikës, duke vendosur kundër Ligjit Nr. 08/L-121, për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Paarsyetueshme. Ky vendim, në rastin KO46/23, u mor me shumicë votash, me pesë gjyqtarë që mbështetën, ndërsa vetëm katër që kundërshtuan anulimin e ligjit. Vendimi zbuloi një aleancë shqetësuese midis gjykatës dhe elementëve politikë të krimit të organizuar në vend, duke minuar seriozisht përpjekjet e Kosovës për të luftuar korrupsionin sistemor.
Rreshtimi me krimin e organizuar
Vendimi i gjykatës paraqet një fyerje të hapur për interesin e Republikës. Ai hap dyert për politikanët e korruptuar, për të sfiduar çdo reformë që synon frenimin e aktiviteteve të tyre të paligjshme.
Shkelja e vlerave kushtetuese dhe e të drejtave të pronës
Interpretimi i gjykatës që disa nene të ligjit bien ndesh me vlerat e Kushtetutës dhe mbrojtjen e pronës është i gabuar. Në fakt, ky gjykim u jep përparësi të drejtave të zyrtarëve të korruptuar mbi interesin publik për transparencë dhe llogaridhënie.
Paaftësia me Komisionin Mbikëqyrës:
Vendimi që elemente të ligjit, që lidhen me Komisionin Mbikëqyrës, janë kundërkushtetuese, pasqyron anësi kundër mekanizmave të menduara për të siguruar mbikëqyrjen e pavarur dhe efektive. Ky vendim pengon drejtpërdrejt krijimin e një kornize të fortë për të monitoruar dhe konfiskuar pasuritë e fituara në mënyrë të paligjshme.
Zbatimi retroaktiv dhe siguria ligjore
Kundërshtimet e gjykatës ndaj zbatimit retroaktiv të ligjit janë veçanërisht të rënda. Duke kundërshtuar verifikimin retrospektiv të pasurisë, gjykata në thelb u jep imunitet atyre që janë përfshirë në korrupsion, duke i lejuar që ta gëzojnë pasurinë e fituar në mënyrë të paligjshme, pa frikë nga pasojat.
Garancitë procedurale dhe barra e provës
Këmbëngulja e gjykatës që ligji ka mangësi në garancitë procedurale të mjaftueshme dhe vendos një barrë të padrejtë prove mbi individët, paraqet një përpjekje të maskuar për të mbrojtur zyrtarët e korruptuar. Korniza ekzistuese ligjore ofron mbrojtjen e mjaftueshme për individët, por vendimi i gjykatës minon aftësinë për t’u kërkuar përgjegjësi politikanëve të korruptuar.
Pavarësia e Byrosë Shtetërore
Duke anuluar dispozitat për mbikëqyrjen e Byrosë Shtetërore, gjykata në fakt paralizon lindjen e një institucioni thelbësor në luftën kundër korrupsionit. Vendimi i gjykatës siguron që Byroja të jetë jofunksionale në mënyrë të pavarur ose efektive, duke mbrojtur kështu interesat e zyrtarëve të korruptuar.
Zgjedhja e Drejtorit të Përgjithshëm:
Kritika e gjykatës ndaj dispozitave të ligjit, për zgjedhjen e Drejtorit të Përgjithshëm të Byrosë Shtetërore, është një pengesë tjetër. Duke ndërlikuar procesin e emërimit të një drejtuesi për Byronë, gjykata po pengon krijimin e një organi efektiv kundër korrupsionit.
Pavlefshmëria e përgjithshme e ligjit
Vendimi përfundimtar për të anuluar ligjin paraqetnjë goditje shkatërruese për përpjekjet kundër korrupsionit në Kosovë. Ky vendim, jo vetëm që anulon vite të tëra të punës legjislative, por gjithashtu sinjalizon zyrtarët e korruptuar që veprimet e tyre do të mbeten të pakontrolluara.
Gjykata Kushtetuese e Kosovës tregoi një mospërfillje të hapur për të ardhmen e Republikës, duke u rreshtuar me elementët e korruptuar kundër një ligji të rëndësishëm kundër korrupsionit. Ky vendim minon sundimin e ligjit, tradhton besimin e publikut dhe mbron politikanët e korruptuar nga llogaridhënia. Ata që festojnë për këtë vendim, janë bashkëfajtorë në vazhdimin e plaçkitjes së Kosovës, duke u kënaqur me një fitore që siguron që mund të vazhdojnë aktivitetet e tyre kriminale, pa frikë nga ndëshkimi. Komuniteti ndërkombëtar dhe qytetarët e Kosovës duhet të bashkohen për të kërkuar drejtësi dhe llogaridhënie, duke rezistuar ndaj kësaj tradhtie gjyqësore dhe duke luftuar për integritetin e Republikës.